خطای دید جدیدی که مانند یک سیاه‌چاله در حال گسترش است

به گزارش پایگاه علم و پژوهش نیوز و به نقل از آی‌ای، دانشمندان یک توهم نوری(optical illusion) یا خطای دید حیرت انگیز ایجاد کرده‌اند که به بیننده این احساس را می‌دهد که گویی یک سیاه‌چاله در حال بزرگتر شدن و در آستانه بلعیدن او است. این در حالی است که در واقعیت، این تصویر فقط یک تصویر ثابت از یک توده سیاه‌ رنگ است که توسط نقاط سیاه متعدد در یک زمینه سفید رنگ احاطه شده است.

این تصویر فریبنده "حفره‌ی در حال گسترش" نامیده شده و توسط "آکیوشی کیتائوکا" روانشناس دانشگاه "ریتسومیکان"(Ritsumeikan) در ژاپن ساخته شده است. "کیتائوکا" این تصویر را با تیمی از محققان دانشگاه "اسلو" در نروژ بررسی کرد و متوجه شد که توهم نوری او می‌تواند بر گشاد شدن مردمک چشم انسان تأثیر بگذارد.

محققان این حفره در حال گسترش را بر روی ۵۰ فرد در گروه سنی ۱۸ تا ۴۰ سال و دارای بینایی طبیعی آزمایش کردند. جالب اینجاست که این توهم حتی زمانی که اندازه یا رنگ حفره در طول آزمایش‌ها تغییر می‌کرد، کاملاً کار می‌کرد.

پروفسور "کیتائوکا" ضمن توضیح اینکه چگونه چشم انسان این تصویر را درک می‌کند، گفت: این لکه دایره‌ای، تصور مشخصی از جریان نوری را به وجود می‌آورد که گویی ناظر در حال حرکت به سمت جلو به سمت درون این حفره در یک تونل است.

خطای دید که با نام‌های دیگر مانند "خطای باصره"، "خطای بصری" و "خطای چشم" نیز شناخته می‌شود، یک وهم نوری است و به‌طور کلی توهمی است که توسط سیستم فیزیولوژی دستگاه بینایی ایجاد و با یک ادراک بصری مشخص می‌شود که به نظر می‌رسد متفاوت از واقعیت است. خطای دید بسیار متنوع است و طبقه‌بندی آنها دشوار است، چرا که علت اصلی آن اغلب روشن نیست. از پدیده خطای دید در توانبخشی برخی از بیماری‌های روانی همچون "سندرم اندام خیالی" و "اسکیزوفرنی" نیز استفاده می‌شود.

این توهم سیاه‌چاله‌ای چگونه کار می‌کند؟

محققان نسخه‌های مختلفی از این تصویر را در مقابل افراد مورد آزمایش قرار دادند و حرکت چشمان آنها را ردیابی کردند. زمانی که چشم‌ها روی این تصویر متمرکز می‌شوند، مردمک (دایره سیاه کوچک در چشم انسان که میزان نوری را که روی شبکیه چشم می‌تابد، تنظیم می‌کند) گشاد می‌شود. همچنین بیش از ۸۶ درصد از افراد، زمانی که این حفره به رنگ مشکی بود، این توهم را جذاب‌تر احساس می‌کردند.

با این حال، هنگامی که از رنگ‌های مختلف برای حفره استفاده می‌شد، حدود ۲۰ درصد افراد نمی‌توانستند این توهم را ببینند.

جالب اینجاست که وقتی به آنها حفره سفید رنگ به جای سیاه رنگ نشان داده شد، مردمک‌هایشان دچار انقباض شد. علاوه بر این، محققان در طول آزمایش‌ها تنظیمات نور خارجی را تغییر ندادند، اما مردمک همچنان به عکس‌های رنگی متفاوت واکنش مشابهی نشان نداد.

این یافته‌ها نشان می‌دهد که مردمک چشم ما به نور واکنش نشان می‌دهد و نحوه درک ما از آن را توضیح می‌دهد.

"برونو لانگ" نویسنده اصلی این مطالعه و استاد عصب‌روانشناسی در دانشگاه "اسلو" در یک مصاحبه گفت: در اینجا ما بر اساس توهم جدید "حفره در حال گسترش" نشان می‌دهیم که مردمک چشم ما حتی اگر نور مانند این خطای دید، یک توهم باشد، به نحوه‌ی درک ما از نور واکنش نشان می‌دهد و فقط به مقدار انرژی نوری که در واقع وارد چشم ما می‌شود، وابسته نیست.

تصویر حفره در حال گسترش باعث می‌شود که چشم احساس کند یک چیز مانند سیاه‌چاله در تصویر در حال رشد است و تاریکی در اطراف آن افزایش می‌یابد. این ادراک نادرست، مردمک را بزرگ می‌کند، در حالی که هیچ تغییر مرتبط با نور در واقعیت رخ نداده است. به گفته محققان، گشاد شدن مردمک ممکن است نتیجه پیش‌بینیِ مغز ما از تصویری در آینده موسوم به «انبساط توهم‌آمیز» در تصویر اصلی باشد.

چرا توهم‌های نوری اهمیت دارند؟

توانایی توهم‌های نوری برای فریب مغز، بینایی و سایر عملکردهای بدن ما در برخی از مطالعات قبلی نیز مورد بررسی قرار گرفته بود. به عنوان مثال، یک مطالعه در سال ۲۰۲۱ شامل ۵۴ نفر نشان داد که اگر یک توهم نوری منجر به تضاد بین ادراک محرک بینایی و دهلیزی فرد شود و ممکن است احساسات کاذب خودحرکتی رخ دهد.

دانشمندان بر این باورند که توهمات نوری چیزهایی بسیار بیشتر از معماهای مغزی هستند. آنها به عنوان برنامه‌های کاربردی ضروری برای مطالعه نحوه عملکرد مغز انسان و واکنش به انواع مختلف محرک‌ها عمل می‌کنند. به عنوان مثال، مطالعه انجام شده توسط "کیتائوکا"، "لانگ" و همکارانشان همچنین نشان می‌دهد که درک تصویر بر شبکه عصبی بصری ما تأثیر می‌گذارد. علاوه بر این، برخی تحقیقات نشان می‌دهد که توهمات نوری نیز می‌توانند به عنوان ابزاری ضروری برای بررسی اختلالات مغزی عمل کنند.

جالب اینجاست که محققان اکنون قصد دارند «حفره در حال گسترش» را روی حیوانات آزمایش کنند.

این مطالعه در مجله Frontiers in Human Neuroscience منتشر شده است/ ایسنا.